Zwevende
De verkiezing voor de Tweede Kamer der Staten Generaal is net voorbij. Wij zien dat Nederland op drift is. Een massale leegloop bij één partij betekende een toename bij andere partijen. Een en ander is toe te schrijven aan de zwevende kiezers. Omdat mensen niet meer honkvast zijn, kan iedere verkiezing tot aardverschuivingen leiden. Freek de Jonge had daar een verklaring voor: mensen durven geen verantwoordelijkheid te nemen om een keuze te maken en achter een genomen keuze te staan.
Hoe zwevend zijn schakers eigenlijk? Veel stellingen zouden wij kunnen typeren als zwevend. Een zwevende stelling dus. Ik definieer dit als een stelling die alle kanten kan opgaan.
Hoe voorkom je een zwevende stelling? Als je met een schaakpartij iets wil bereiken, dan moet je een keuze maken. Wij moeten als schaker dus stelling nemen De een doet dat actief, de ander laat gewoon zijn tegenstander het initiatief.
Als ik naar mijn partijen kijk die ik in de loop van de jaren heb gespeeld, dan zie ik een opmerkelijke ontwikkeling. Was voorheen mijn keuze agressie, tegenwoordig is mijn keuze voorzichtigheid. Hoe komt dat?
In mijn schaakjeugd stond bij mij agressief spel hoog op de agenda. Hiervoor analyseerde ik eerst partijen van Bobby Fischer en later ontmoette ik het koningsgambiet op mijn weg. Doordat ik vandaag de dag de keuze heb gemaakt om het schaken minder prioriteit te geven, houd ik mijn openingsrepertoire niet meer bij. Dit betekent dat ik al heel vroeg in de partij moet gaan rekenen omdat ik niet meer op routine speel. Omdat ik slordig reken, kom ik al snel in zwevende stellingen terecht. Wat doe je vervolgens om rekenfouten te voorkomen? Je gaat voorzichtiger spelen.
De partijen van Jan Timman zijn op drift. Een rustige opbouw en dan vlammen. Deze keuze van Jan maakt zijn partijen aantrekkelijk om naar te kijken. Jan durft te kiezen.
Maar tijdens Corus 2003 hebben wij gezien dat het vlammen van Jan kan ontaarden in een zwevend moment. Zo is een aantal van zijn partijen uit de hand gelopen, de stukken raakten op drift en Jans koning bleek aangeschoten wild te zijn.
Als je een aantal partijen verloren heb, ga je steeds geforceerder proberen een partij in jouw voordeel om te buigen. Na dus voorzichtig te hebben geopend, ga je de boel openbreken. De zwevende kiezer creëert voor zichzelf een zwevende stelling omdat een dergelijke stelling alle kanten kan opgaan. Dus ook eens een keer in mijn voordeel. Helaas, het is weer niet gelukt.
Ook bij Jan zagen wij dat. Na een aantal verliespartijen hoop je op een lichtpunt en een remise wordt gevierd als een overwinning.
Het kan voorkomen dat je dat de balans tijdens de partij helemaal naar jouw kant op gaat. Soms is dat wel schrikken, want hoe moet ik dit nu afmaken. Voor je het weet eindigt een dergelijke partij in remise.
Ook daarover weet Jan, als jeugdig DSC-er, mee te praten. In AxiomA 5 is hierover zelfs een gedicht van Cees Buddingh opgenomen:
’k Zag je voor ’t eerst, Jan, bij een wedstrijd tussen
Dordrecht en Delft. Jij speelde aan ’t tweede bord
tegen Leo Jansen. Je was nog maar veertien,
maar al na ’n uur had Leo zó’n rood hoofd.
Zelf zat ik aan bord acht. En telkens als ik
gezet had ging ik even kijken of hij
nog altijd leefde: twee pionnen achter,
maar ongelijke lopers en iets meer tijd.
Je zat erbij als ’n dromerig leerling-beultje,
haast verontschuldigend, alsof jij ’t ook
graag anders had gezien, maar ja: het moest.
Het was je vak, daarvoor was je gekomen.
Toen Leo er toch nog remise uit goochelde
Keek je eerder beteuterd dan bedroefd.
Voor Jan en voor mijzelf hoop ik op beterschap.